Na het pijnlijke debat: kan Joe Biden in de race blijven? Wil hij dat? En kunnen de Democraten nog een andere kandidaat-president aanduiden? (2024)

Er heerst paniek bij de Democraten", zei Amerika-correspondent Björn Soenens na afloop van het CNN-debat tussen Donald Trump en Joe Biden. Die laatste maakte een slechte indruk: hij verhaspelde zijn zinnen, keek bij momenten wazig voor zich uit en kon de aanvallen van Trump - die vol met leugens zaten - onvoldoende pareren. Het debat was Bidens moment om de vele berichten over zijn hoge leeftijd te doen vergeten, maar veel Amerikanen zagen hun zorgen juist nog sterker bevestigd.

De Democratische overwinning, die volgens peilingen al niet zeker was, lijkt door het debat nog verder weg. De kritiek was niet mals, ook niet binnen de eigen rangen. Sommige Democraten maken zich zelfs zulke grote zorgen, dat ze opperen om Biden te vervangen door een nieuwe kandidaat.

"Jij bent een sukkel en een verliezer": verwijten vliegen over en weer tijdens debat

De politieke strateeg Van Jones, die als speciaal adviseur werkte tijdens Obama's presidentschap, voorzag dat al na het debat. "Ik weet niet of ze ergens toe zullen leiden, maar er zullen discussies komen over de vraag of Biden moet doorgaan."

Hoe moet het nu verder met de Democraten? Kan de partij Biden echt aan de kant schuiven? En zal Biden dat wel willen? Er zijn verschillende mogelijkheden, al is het ene pad waarschijnlijker dan het andere.

Ook zijn vrouw Jill Biden was bijzonder positief. "Joe, je hebt het zo goed gedaan. Je hebt alle vragen beantwoord en je had alle feiten op een rijtje", zei de First Lady tijdens een eerste evenement na het debat.Eerder moest ze haar man nog helpen om van het debatpodium te geraken.

"Voor het publiek voelen die reacties wereldvreemd, maar het is geen ongeziene communicatietactiek." Dat zegt Peter Van Aelst, politicoloog van de Universiteit Antwerpen en Amerikakenner.

"Je moet als kandidaat benadrukken dat je gewonnen hebt. De meeste mensen kijken niet naar het debat, maar lezen de volgende dag een korte samenvatting in de media. Het draait dus voornamelijk rond perceptie."

"Misschien was eenreality checkslimmer geweest. Je voelde aan alles dat Jill Biden haar bemoedigend zinnetje voor het debat had ingestudeerd, waardoor het leeg overkwam. Biden kon toegeven dat het minder ging, of zeggen dat hij zich zou herpakken. Dat zou een stuk authentieker overkomen bij de kiezer."

Het lijkt er alvast niet op dat Biden de vraag om te stoppen serieus neemt. In een reactie liet vicepresident Kamala Harris weten dat de president "niet van plan is om een stap opzij te zetten". Ze beaamde dat Biden traag op gang kwam tijdens het debat, maar gaf ook aan "dat hij sterk eindigde".

Vóór het debat was stoppen ook nooit een optie. Tijdens de voorverkiezingen gaf een van zijn weinige Democratische tegenstanders, Dean Phillips, aan "dat het tijd was om de fakkel door te geven aan de nieuwe generatie".

Bij de vraag van journalisten of er geen betere persoon was om het tegen Trump op te nemen, zei Biden dat er "waarschijnlijk zo'n 50 zijn" die het kunnen. Toch ziet hij zichzelf als de beste keuze, "want ik ben de enige die hem ooit heeft verslagen".

Een tweede optie: Biden kondigt aan dat hij niet zal deelnemen aan de presidentsverkiezingen. Zoals Soenens aangeeft: "Biden wordt elke dag ouder, het is te laat om de perceptie die tientallen miljoenen Amerikanen nu hebben, recht te zetten".

In principe kunnen de Democraten nog steeds een nieuwe kandidaat opvoeren. De presidentskandidaat wordt pas tijdens de Democratische Nationale Conventie officieel aangeduid. Die vindt plaats van 19 tot 22 augustus. De Democraten hebben dus even tijd om nog iemand anders aan te duiden.

Toch is dat niet zo gemakkelijk, stelt Van Aelst. "Biden heeft de voorverkiezingen gewonnen, omdat er geen sterke tegenstander was. De partij had besloten om als een blok achter de president te gaan staan, om geen interne verdeeldheid binnen de partij te laten zien." Dat zegt ook Soenens. "Als je voorverkiezingen houdt tegen een zittende president, dan verwoest je hem."

Als Biden de handdoek in de ring gooit, zou de Democratische partij dus op zoek moeten naar een nieuwe kandidaat. Van Aelst: "Ik kijk naar het voorgelegde plan vanThomas Friedman, toch een gerespecteerde stem binnen de Amerikaanse politiek. Hij stelt voor dat geïnteresseerden zich kandidaat stellen en om debatten en gesprekken met kiezers en donors te organiseren."

In zijn opiniestuk beaamt Friedman dat het chaotisch zal zijn, maar dat "de wereld, nu meer dan ooit tevoren, een Amerika nodig heeft dat goed leiderschap toont".

Zijn er dan kandidaten die Biden zouden kunnen vervangen? Er doen verschillende namen de ronde. Onder meer Gavin Newsom wordt genoemd. Hij is de Democratische gouverneur van de staat Californië. In december 2023 bewees hij in een debat tegen de Republikein Ron DeSantis dat hij op een energieke en charismatische manier zijn mannetje kan staan.

Newsom benadrukte na het debat in Atlanta echter meteen zijn steun voor zijn president. "We gaan deze verkiezingen winnen, want Joe Biden vertegenwoordigt alle Amerikanen", zei Newsom in een reactie tegen Soenens.

Ook de gouverneur van MichiganGretchen Whitmer en de senator uit Ohio Sherrod Brown worden opgeworpen als mogelijk vervangers. Vicepresident Kamala Harris lijkt de makkelijkste keuze, al is Van Aelst niet zeker dat zij de beste kandidaat is.

"Eigenlijk is er niet zo veel vertrouwen in Harris, omdat ze niet bepaald populair is. Dat toont een extra probleem, waardoor een nieuwe kandidaat volgens mij niet zo voor de hand liggend is: als een populaire vicepresident klaarstond, kon de taakverschuiving gemakkelijker verlopen. Dat is nu niet het geval."

Bekijk - Amerika-correspondent Björn Soenens: "Enkele gouverneurs en lokale mandatarissen vrezen een electoraal bloedbad, waar Biden hen in kan meesleuren"

Een laatste mogelijkheid is dat Biden weigert te stoppen, maar het vertrouwen van zijn partij verliest en aan de kant wordt geschoven. In principe kunnen de afgevaardigden (delegates) die Biden moeten benoemen tijdens de Conventie massaal overlopen naar een andere kandidaat.

Volgens de regels van de partij mogen ze "naar eer en geweten de gevoelens weerspiegelen van degenen die hen hebben gekozen". Dat betekent datafgevaardigden niet moeten stemmen voor de persoon die de voorverkiezingen heeft gewonnen, als ze geloven dat hun kiezers op dat moment geen vertrouwen meer hebben in de verkozen kandidaat.

"Dat is ongezien", benadrukt Van Aelst. "Er bestaat geen precedent voor wat sommige Democraten nu opperen. Ik geloof dat een vervanging alleen kan als Biden bereid is om te stoppen en de meerderheid een nieuwe consensus kan bereiken, al denk ik niet dat dat zal gebeuren. Maar goed, de laatste maanden zijn er wel meerdere zaken gebeurd die geen precedent kenden."